Ból brzucha to subiektywne odczucie o różnym nasileniu, czasie trwania i umiejscowieniu w jamie brzusznej. Odmienne bywają też jego objawy i natężenie. Ostry ból brzucha jest najczęściej kłujący lub świdrujący, jest też stały. Ból ten pojawia się w określonej okolicy jamy brzusznej, nagle lub narasta stopniowo w ciągu kilku dni. Przewlekły ból brzucha trwa minimum 2 tygodnie. Trudno określić jego miejsce, jest głęboki, tępy, o zmiennym nasileniu, często odczuwany jako skurcz lub kolka. Najczęściej trudno jednoznacznie udokumentować jego przyczynę.
Rozpoznanie objawów
Aby postawić właściwe rozpoznanie, trzeba określić:
- lokalizację czyli miejsce największego nasilenia bólu
- czy ból jest silny, słaby, stały, przerywany, falowy, kolkowy, ostry, tępy, kłujący czy rozpierający
- czas trwania bólu
- czy promieniuje do innych okolic, to znaczy czy czujemy ból również w innych miejscach w okolicy
- czy pojawił się nagle, czy utrzymuje się od pewnego czasu
- czy natężenie zmienia się w czasie jego trwania
- czy istnieje związek między bólem a pozycją ciała, posiłkiem, oddychaniem, kaszlem, odchodzeniem gazów
- czy ból powstał po zażyciu leku
- czy towarzyszą mu jakieś inne objawy np. spadek masy ciała, zmiana rytmu wypróżnień lub zaburzenia w oddawaniu moczu
Wbrew pozorom ból nie jest chorobą, jest tylko objawem lub jednym z objawów choroby lub zaburzenia funkcjonowania w przewodzie pokarmowym. W zależności od samej choroby lub zaburzenia występują jeszcze biegunki lub zaparcia, nudności, wymioty, krwawienie, odbijanie, krew lub śluz w stolcu, kolka, gorączka, bladość skóry i pocenie się. Czasami objawy bólów brzucha są tzw. maską depresji lub innych problemów emocjonalnych bądź psychicznych. Zdarza się również, że ból brzucha jest objawem chorób zlokalizowanych poza układem pokarmowym, np. zespołu Schonleina-Henocha, wad wrodzonych lub chorób naczyń krwionośnych lub ostrego zawału serca.
Objawem grypy żołądkowej lub zatrucia pokarmowego mogą być skurcze lub ból brzucha, nudności, biegunka, wymioty, gorączka i osłabienie.
Objawy zapalenia wątroby lub nowotworu trzustki to na przykład nasilający się z upływem dni ból w prawej, górnej części brzucha, a także nudności, wymioty, zmęczenie i gorączka. Niekiedy zauważa się także zażółcenie białek oczu i skóry, czasami także ciemny mocz i jasny stolec.
Atak kolki żółciowej objawia się silnym, kurczowym bólem odczuwanym w środkowej części brzucha; ból ten często pojawia się w nocy i promieniuje do prawego boku lub pleców. Oprócz tego zdarzają się gazy, nudności i wymioty.
Objawy kolki lub kamicy nerkowej to między innymi silny ból odczuwany w dolnej części pleców, który promieniuje do pachwiny lub brzucha. Poza tym oddawanie moczu jest utrudnione (często bolesne) lub następuje jego zatrzymanie, przy czym mocz jest cuchnący i ma ciemną, nierzadko krwistą barwę. Do objawów należy także nadmierne pocenie się oraz nudności i wymioty.
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego objawia się bólem lub skurczami, biegunką lub zmianami w stolcu (obecnością ropy lub krwi), a także zauważalną utratą masy ciała i gorączką.
Objawy nietolerancji laktozy to m.in. bóle i skurcze następujące po wypiciu mleka, a także wzdęcia i gazy oraz „dudnienie” w brzuchu. Częsta jest też biegunka.
Objawami zespołu nadwrażliwości jelita grubego mogą być na przykład bóle brzucha, którym towarzyszą zaparcia lub biegunki. Po posiłkach mogą następować nudności, zauważa się także wzdęcia i gazy. Mogą też pojawić się smugi śluzu w stolcu oraz odczuwalne zmęczenie.
Zapalenie uchyłków jelita grubego może się objawiać bólami brzucha, które dodatkowo nasilają się przy uciskaniu chorego miejsca. Ból taki jest zwykle silniejszy po stronie lewej. Bólowi temu towarzyszą dreszcze, nudności i gorączka, a także problemy z oddawaniem stolca (zaparcia, biegunki lub stolce cienkie, ołówkowe).
Przepuklinę brzuszną można rozpoznać po tkliwości lub bólu brzucha, a często także pachwiny. Dolegliwości te odczuwane są zwłaszcza podczas unoszenia się i pochylania do przodu. Pod skórą na brzuchu lub w pachwinie wyczuwa się uwypuklenie lub guz.
Objawem wrzodów lub zapalenia żołądka jest ból odczuwany w górnej części brzucha. Towarzyszy mu brak apetytu oraz zaburzenia trawienia odczuwalne w postaci wymiotów i biegunki. Zauważa się także gazy i zgagę, a także częste odbijanie się.
Piśmiennictwo:
1. Kopczyńska M., Małecka-Panas E., „Zespół jelita drażliwego”, Esculap.com, https://esculap.com/publication/151873/zesp-jelita-draliwego, data dostępu: 5.08.2018.
2. Bartnik W., Chojnacki J., Paradowski L., Skrzydło-Radomańska B., Tomecki R., „Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne w zespole jelita nadwrażliwego”, Gastroenterologia Kliniczna, https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/view/29310/24062, data dostępu: 24.08.2018.
3. Adamowski T., Chładzińska-Kiejna S., „Zespół jelita nadwrażliwego – zadania psychiatry i psychologa”, Esculap.com, https://www.esculap.com/publication/147685/zesp-jelita-nadwraliwego-zadania-psychiatry-i-psychologa, data dostępu: 5.08.2018.